Stereotiep beeld
- Blog
Tolgaarder, inner van belastingen, opiumpachter, bank van lening – de beroepen waarmee de Chinezen op Java zoal de kost verdienden, brachten eerder geld dan sympathie in het laatje. Ko Go Hé Té heeft ze allemaal uitgeoefend. Minstens zo belangrijk maar veel positiever van uitstraling was de marskramer, die nuttige goederen en luxe bracht tot in de verste uithoeken van de samenleving. Ook dat is Ko Go Hé Té geweest.
Chinese marskramer met drager op Java (Gambar nem iji. KB, Den Haag).
Hoe positief ook, de beeldvorming was er niet minder stereotiep om. Bijgaande illustratie verbeeldt een Chinese marskramer met zijn waar, de parasol opgestoken, pijp onder de oksel, ratel ter hand. Iemand anders draagt de koopwaar; dat doet hij niet zelf. De afbeelding komt uit een boekje voor Javaanse kinderen, Gambar nem iji (‘Zes plaatjes’). Naast de afbeelding staat een rijmpje in het Javaans dat ons uitlegt wat we zien (in mijn vertaling):
Cina singkek mider klonthong | De Chinees, nieuwkomer, trekt rond met zijn ratel, |
golek-golek isi kanthong | speurend naar kansen om zijn portemonee te spekken. |
ana dagang barang-barang | Zijn handel |
kulak murah ngedol larang | heeft hij voor weinig ingeslagen, verkoopt hij duur. |
ngempit uncwe pipa deling | Een oen tjwé (bamboe-pijp) onder de arm, |
mandhi payung milang-miling | een zonnescherm over de schouder, spiedt hij links en rechts. |
kucir nglab angdhas menthilas | De staart zwiept mee aan zijn kale kop |
lir mulet beruk pinulas | als een slinger aan een vergulde kalebas. |
ubud-ubud uwis ibut | Vroeg in de weer, |
bukak warung kebut-kebut | gooit hij zijn bedoening flits-flits open |
amimider adol mori | en gaat op pad om sits te venten, |
kang amikul etut buri | een drager in zijn kielzog. |
lara bubul nganggo trumpah | Die heeft een zweer aan zijn voet en draagt sandalen; |
kacincugan denya mlampah | hij loopt op eieren, lijkt het wel. |
mikul sangklat myang jarite | Hij torst laken en lijnwaad, |
gunting lawe dom serite | scharen, draad, naaldensetjes. |
aja ana ngedya ngina | Laat niemand neerkijken |
marang singkok bangsa Cina | op de Chinese immigrant. |
malah pened pinet pola | Nee, met hem zit het wel snor; hij geeft het goede voorbeeld. |
taberine antuk pala | Door zijn ijver bereikt hij veel. |
Cina Landa wong Benggala | Chinees, Hollander, Indiër – |
ana becik ana ala | de ene doet het beter dan de andere. |
Ha, een rijmpje met een boodschap! De Chinees komt er goed van af. Wie het boekje geschreven heeft, door wie het uitgegeven is en wanneer, dat staat er niet bij.
Behalve ‘de Chinese marskramer’ staan er nog vijf beroepen in Zes plaatjes. Het is een boekje met kleurplaten. In mijn exemplaar zijn de plaatjes al ingekleurd. De bibliotheek van de universiteit in Leiden bezit ook een exemplaar. Daarvan zijn de plaatjes nog blanco. Mooiere trekpleister voor zijn Azië-collectie kan de directeur zich toch niet wensen.